توسط : هاکی روی یخ (Ice Hockey) یکی از محبوب‌ترین و پُرهیجان‌ترین ورزش‌های زمستانی در جهان است که در کشورهای سردسیر (به‌ویژه کانادا، ایالات متحده، روسیه، کشورهای شمال اروپا و اروپای شرقی) رواج بیشتری دارد. در ادامه، اطلاعاتی جامع در مورد این ورزش ارائه می‌شود:
۱. معرفی کلی و پیشینه
- هاکی روی یخ یک ورزش تیمی است که روی یک زمین یخی (Rink) انجام می‌شود. هر تیم تلاش می‌کند با استفاده از چوب هاکی (Hockey Stick) و هدایت یک قرص پلاستیکی سخت به نام «پاک (Puck)»، گل بزند و بیشترین امتیاز را کسب کند.
- این ورزش در اواخر سدهٔ ۱۹ در کانادا شکل سازمان‌یافته‌تری به خود گرفت. فدراسیون بین‌المللی هاکی روی یخ (IIHF) که مقر آن در زوریخ سوئیس است، مهم‌ترین نهاد رسمی برای ادارهٔ مسابقات جهانی هاکی روی یخ به‌شمار می‌رود.
- لیگ هاکی ملی (NHL) در آمریکای شمالی، معتبرترین لیگ حرفه‌ای هاکی روی یخ جهان به حساب می‌آید.
۲. زمین بازی و مشخصات آن
- ابعاد زمین (Rink)
- در استاندارد IIHF (اروپایی/بین‌المللی)، طول زمین ۶۰ متر و عرض آن ۳۰ متر است.
- در NHL، طول ۲۰۰ فوت (حدود ۶۱ متر) و عرض ۸۵ فوت (حدود ۲۶ متر) است که زمین را کمی باریک‌تر و بازی را پُرتصادم‌تر می‌کند.
- دیواره‌ها و شیشه‌ها
- دور تا دور زمین با دیواره‌های سخت و بالای آن با شیشه‌های نشکن یا طلق محافظ احاطه شده تا تماشاچیان محافظت شوند.
- خطوط و مناطق
- زمین به سه منطقهٔ اصلی تقسیم می‌شود:
- منطقهٔ دفاعی (Defensive Zone)
- منطقهٔ میانی یا خنثی (Neutral Zone)
- منطقهٔ حمله (Offensive Zone)
- یک خط قرمز مرکزی و دو خط آبی وجود دارد که به تشخیص آفساید و دیگر مقررات کمک می‌کند.
- زمین به سه منطقهٔ اصلی تقسیم می‌شود:
۳. تجهیزات لازم
- چوب هاکی (Hockey Stick)
- جنس آن معمولاً از چوب، گرافیت یا کامپوزیت بوده و تیغهٔ آن کمی خمیده است تا کنترل بهتر روی پاک داشته باشد.
- پاک (Puck)
- یک قرص پلاستیکی متراکم (از جنس لاستیک فشرده) با ضخامت حدود ۲.۵ سانتی‌متر و قطر ۷.۶۲ سانتی‌متر، وزن آن حدود ۱۶۰ تا ۱۷۰ گرم است.
- اسکیت‌های هاکی (Hockey Skates)
- دارای تیغه‌های تیز و ویژه برای سرعت و چابکی بالا در حرکت‌های سریع و چرخش‌های تند است.
- تجهیزات محافظتی
- کلاه ایمنی (Helmet) با حفاظ صورت یا ویزور
- شانه‌بند و آرنج‌بند
- شلوار محافظ (Hockey Pants)
- زانوبند و ساق‌بند
- دستکش هاکی (Hockey Gloves)
- محافظ دهان (Mouthguard)
- دروازه‌بان‌ها تجهیزات خاص خود را دارند؛ از جمله ماسک تمام‌صورت و پَدهای حجیم روی پا و بدن.
۴. ساختار و تعداد بازیکنان
- هر تیم در زمین به‌صورت هم‌زمان از ۶ بازیکن استفاده می‌کند: یک دروازه‌بان (Goalie) و پنج اسکیت‌باز که معمولاً شامل ۳ مهاجم (Forwards) و ۲ مدافع (Defensemen) هستند.
- هر تیم معمولاً ۲۰ تا ۲۳ بازیکن در اختیار دارد (شامل ذخیره‌ها). به علت سرعت و تماس فیزیکی بالا، تعویض بازیکنان در جریان بازی به‌سرعت و به‌دفعات انجام می‌شود.
۵. قوانین و نحوهٔ بازی
- زمان بازی
- در NHL و اغلب لیگ‌ها، بازی هاکی روی یخ در ۳ پریود ۲۰ دقیقه‌ای انجام می‌شود (زمان خالص). در صورت تساوی، ممکن است وقت اضافه (Overtime) یا شوت‌آوت (Shootout) برگزار شود، بسته به قوانین لیگ یا تورنمنت.
- گل و امتیاز
- زمانی گل محسوب می‌شود که پاک به‌طور کامل از خط دروازه عبور کند. هر گل، یک امتیاز دارد.
- آفساید (Offside)
- وقتی که پاک وارد منطقهٔ حمله می‌شود، مهاجم نباید زودتر از پاک وارد آن منطقه شود وگرنه آفساید اعلام می‌شود.
- ایسینگ (Icing)
- اگر یک تیم پاک را از منطقهٔ دفاعی خود بدون تماس با بازیکن دیگر، تا پشت خط دروازهٔ حریف شوت کند، داور ممکن است ایسینگ اعلام کند و بازی به نقطهٔ مشخصی برگردد.
- جریمه‌ها و پنالتی‌ها
- تماس‌های فیزیکی شدید و خطاهای مشخصی (مثل اسلشینگ با چوب، هل دادن خطرناک، گرفتن با دست، شارژ از پشت) مشمول جریمه می‌شود. بازیکن خاطی به باکس پنالتی می‌رود (برای ۲، ۴ یا ۵ دقیقه بسته به شدت خطا). در این مدت، تیم او با یک یا دو بازیکن کمتر بازی می‌کند.
- وقت اضافه (Overtime) و شوت‌آوت (Shootout)
- در مسابقات لیگ NHL، اگر بازی در زمان قانونی مساوی تمام شود، ۵ دقیقه وقت اضافه با ۳ بازیکن در برابر ۳ بازیکن (به‌جز دروازه‌بان‌ها) برگزار می‌شود. اگر باز هم مساوی باشد، شوت‌آوت انجام می‌گیرد تا برنده مشخص شود.
- در پلی‌آف NHL، وقت اضافه به‌صورت ۲۰ دقیقه‌ای و ۵ در برابر ۵ ادامه می‌یابد و بازی به شکل ناگهانی (Sudden Death) تمام می‌شود (تیم اولین گل را بزند، برنده است).
۶. پست‌ها و نقش بازیکنان
- دروازه‌بان (Goalie)
- وظیفهٔ اصلی محافظت از دروازه در برابر شوت‌های حریف را دارد.
- تجهیزات محافظتی زیادی دارد و تحرکش نسبت به سایر بازیکنان کمتر است.
- مدافعان (Defensemen)
- معمولاً دو نفر در هر خط: چپ و راست.
- نقش اصلی آن‌ها دفع حملات حریف، مهار مهاجمان و بستن زاویهٔ شوت است. همچنین در حملات نیز می‌توانند شوت از راه دور بزنند یا پاک را توزیع کنند.
- مهاجمان (Forwards)
- معمولاً به سه دستهٔ سنتر (Center)، وینگر چپ (Left Wing) و وینگر راست (Right Wing) تقسیم می‌شوند.
- وظیفهٔ آن‌ها ایجاد موقعیت گل، گلزنی، کنترل پاک در منطقهٔ حمله و کمک به دفاع است.
۷. سبک بازی و تاکتیک‌ها
- بازی جسمانی (Physical Play)
- هاکی روی یخ از ورزش‌های پُرتماس است. تکل‌های بدنی (Body Checks)، درگیری‌های بدنی منصفانه، و دفاع با قدرت بدنی در جریان است.
- سرعت و مهارت اسکیت‌سواری
- بازیکنان حرفه‌ای باید سرعت اسکیت‌سواری بالا و تغییر جهت سریع داشته باشند.
- تاکتیک‌های تیمی
- تیم‌ها در فاز حمله از پاس‌کاری سریع و شوت‌های ناگهانی استفاده می‌کنند. در فاز دفاع، از سیستم‌های مختلف دفاع منطقه‌ای یا نفر به نفر بهره می‌برند.
- استفاده از خط‌آپ‌های مختلف
- تیم‌ها خط‌های مختلف (Line) دارند که به‌صورت چرخشی وارد زمین می‌شوند. هر خط می‌تواند ویژگی‌های متفاوتی داشته باشد: خط تهاجمی، خط دفاعی، خط متعادل، و غیره.
۸. مسابقات و لیگ‌های معتبر
- NHL (National Hockey League)
- بزرگترین و معتبرترین لیگ حرفه‌ای هاکی روی یخ جهان با ۳۲ تیم: ۲۵ تیم در ایالات متحده و ۷ تیم در کانادا (تا فصل ۲۰۲۳-۲۰۲۴).
- قهرمان این لیگ جام استنلی (Stanley Cup) را کسب می‌کند که یکی از قدیمی‌ترین جوایز ورزشی در آمریکای شمالی است.
- KHL (Kontinental Hockey League)
- لیگ چندملیتی اوراسیا (عمدتاً در روسیه) که بعد از NHL، یکی از رقابتی‌ترین لیگ‌ها محسوب می‌شود.
- مسابقات جهانی IIHF
- سالانه در ردهٔ ملی برگزار می‌شود و تیم‌های ملی کشورهای مختلف برای کسب عنوان قهرمانی جهان به رقابت می‌پردازند.
- المپیک زمستانی
- هاکی روی یخ یکی از رشته‌های اصلی در المپیک زمستانی است و مدال طلایش بسیار پرافتخار است.
۹. ایمنی و مخاطرات
- شکستگی‌ها و ضربه‌های بدنی: به دلیل برخوردهای زیاد، احتمال صدمات شانه، زانو، آرنج یا ستون فقرات وجود دارد.
- ضربه به سر: یکی از مهم‌ترین نگرانی‌هاست. از همین رو کلاه ایمنی و گارد صورت برای بازیکنان بسیار حیاتی است.
- برش با تیغهٔ اسکیت: در موارد نادری ممکن است برخورد تیغهٔ اسکیت موجب بریدگی شود، که تجهیزات محافظتی نقش مهمی در کاهش چنین خطراتی دارند.
- هاکی روی یخ ترکیبی از سرعت، مهارت در اسکیت‌سواری، قدرت بدنی و تاکتیک تیمی است.
- قوانین آن مبتنی بر برقراری توازن میان بازی خشن و بازی منصفانه است.
- این ورزش در بسیاری از کشورهای دنیا، به‌ویژه کانادا، ایالات متحده، روسیه، فنلاند، سوئد، جمهوری چک و … بسیار پرطرفدار است.
- در سطح حرفه‌ای، لیگ NHL به‌عنوان قلهٔ هاکی روی یخ شناخته می‌شود و بازیکنان ماهر سراسر دنیا تلاش می‌کنند وارد این لیگ شوند.
- با وجود خشونت ظاهری، هاکی روی یخ قوانین سخت‌گیرانه و تجهیزات محافظتی پیشرفته‌ای دارد تا بازیکنان را تا حد امکان از صدمات جدی حفظ کند.
هاکی روی یخ در طول تاریخ خود ستاره‌های بزرگی داشته است که هر کدام به‌نوبه‌ی خود تأثیر مهمی بر پیشرفت و جذابیت این ورزش گذاشته‌اند. در ادامه، فهرستی از برخی از مشهورترین و برترین بازیکنان تاریخ هاکی روی یخ (معروف به «ایس هاکی») را مشاهده می‌کنید:
۱. وین گرتزکی (Wayne Gretzky)
- لقب: «The Great One»
- ملیت: کانادایی
- چرا مشهور است؟
- بیشترین امتیاز (Points) در تاریخ NHL را دارد؛ با بیش از ۲۸۰۰ امتیاز (گل + پاس گل).
- بسیاری او را بهترین بازیکن تاریخ هاکی می‌دانند.
- صاحب رکوردهای متعدد از جمله بیشترین گل و بیشترین پاس گل در تاریخ لیگ.
۲. ماریو لمیو (Mario Lemieux)
- لقب: «سوپر ماریو (Super Mario)»
- ملیت: کانادایی
- چرا مشهور است؟
- یکی از تهاجمی‌ترین و خلاق‌ترین سنترهای تاریخ هاکی.
- در دوران بازی برای پیتسبورگ پنگوئینز (Pittsburgh Penguins) دستاوردهای فراوانی داشت؛ چندین بار قهرمان جام استنلی (Stanley Cup) شد.
- علی‌رغم مبارزه با مصدومیت و بیماری، همچنان در بالاترین سطح درخشید.
۳. گوردی هاو (Gordie Howe)
- لقب: «Mr. Hockey»
- ملیت: کانادایی
- چرا مشهور است؟
- یکی از اسطوره‌های قدیمی که قدرت بدنی بالا را با مهارت گلزنی و پاس گل ترکیب کرده بود.
- نزدیک به پنج دهه در مسابقات حرفه‌ای هاکی حضور داشت.
- رکورد بیشترین گل و امتیاز تا پیش از دوران وین گرتزکی در اختیار او بود.
۴. بابی اور (Bobby Orr)
- ملیت: کانادایی
- چرا مشهور است؟
- بسیاری او را بهترین مدافع تاریخ هاکی می‌دانند.
- به شکلی بی‌سابقه در حمله مؤثر بود و بارها عنوان بهترین بازیکن (MVP) را کسب کرد.
- لحظهٔ تاریخی پرش او پس از زدن گل قهرمانی برای بوستون بروینز (Boston Bruins) در سال ۱۹۷۰، یکی از ماندگارترین تصاویر هاکی است.
۵. یارومیر یاگر (Jaromir Jagr)
- ملیت: چک (جمهوری چک)
- چرا مشهور است؟
- یکی از بازیکنان بااستعداد، با دوام و امتیازگیر در تاریخ NHL.
- بعد از گرتزکی، دومین گلزن برتر تاریخ لیگ است.
- سبک بازی جذاب، تکنیک بالا، و دوران حرفه‌ای طولانی در تیم‌های مختلف NHL او را تبدیل به اسطوره‌ای ماندگار کرده است.
۶. سیدنی کرازبی (Sidney Crosby)
- لقب: «Sid the Kid»
- ملیت: کانادایی
- چرا مشهور است؟
- کاپیتان پیتسبورگ پنگوئینز، سه بار قهرمان جام استنلی.
- از جوانی تا کنون همیشه در زمرهٔ بهترین‌های لیگ بوده است.
- مهارت فنی بالا در کنترل پاک و دید عالی برای پاس گل دارد؛ همچنین در لحظات حساس گل‌های سرنوشت‌سازی می‌زند (مثل گل طلایی المپیک ۲۰۱۰).
۷. الکس اوِچکین (Alex Ovechkin)
- لقب: «Ovi»
- ملیت: روس
- چرا مشهور است؟
- یکی از بهترین گل‌زنان تاریخ NHL؛ قدرت شوت فوق‌العاده و سبک تهاجمی ویژه‌ای دارد.
- کاپیتان واشینگتن کپیتالز (Washington Capitals) و قهرمان جام استنلی ۲۰۱۸.
- بارها عنوان «آقای گل لیگ» (Rocket Richard Trophy) را از آن خود کرده است.
۸. مارک مسیه (Mark Messier)
- ملیت: کانادایی
- چرا مشهور است؟
- یکی از رهبران بزرگ در تاریخ NHL.
- ۶ بار قهرمان جام استنلی با تیم‌های ادمونتون اویلرز و نیویورک رنجرز.
- از بازیکنان کلیدی همراه وین گرتزکی در ادمونتون بود. شخصیت کاریزماتیک او در رختکن و زمین مثال‌زدنی است.
۹. مارتین برودور (Martin Brodeur)
- پُست: دروازه‌بان (Goalie)
- ملیت: کانادایی
- چرا مشهور است؟
- صاحب رکورد بیشترین برد و کلین‌شیت دروازه‌بانان تاریخ NHL.
- سه بار جام استنلی را با نیوجرسی دویلز (New Jersey Devils) فتح کرد.
- سبک خاص بازی و مهارت در کنترل پاک با چوب از او یک اسطوره ساخت.
۱۰. کانر مک‌دیوید (Connor McDavid)
- ملیت: کانادایی
- چرا مشهور است؟
- یکی از ستاره‌های نسل جدید در NHL و کاپیتان تیم ادمونتون اویلرز.
- سرعت اسکیت‌سواری حیرت‌انگیز و توانایی خارق‌العاده در پاس و گلزنی دارد.
- بارها جایزهٔ ارزشمندترین بازیکن (Hart Trophy) را برده و بسیاری او را پدیدهٔ نسل حاضر می‌دانند.
علاوه بر این ده نفر، ده‌ها بازیکن نام‌آور دیگر (مانند دومینیک هاشک، بروت هال، استیو آیزرمن، نیکلاس لیندستروم، پاتریک روی، فیل اسپوزیتو و …) در تاریخ هاکی روی یخ حضور داشته‌اند که هر کدام به شکلی منحصربه‌فرد درخشش داشته‌اند. اما اسامی بالا معمولاً در هر فهرست «بهترین‌های تاریخ» یا «اسطوره‌های هاکی روی یخ» دیده می‌شود.
