توسط : اسکای دایوینگ (Skydiving) یا چتربازی، ورزشی ماجراجویانه و هیجان‌انگیز است که در آن فرد از هواپیما، بالگرد یا وسیلهٔ پروازی دیگر، در ارتفاع نسبتاً زیاد به بیرون می‌پرد و تا فاصلهٔ مشخصی به‌صورت سقوط آزاد حرکت می‌کند. سپس با بازکردن چتر نجات (Parachute) یا گاهی استفاده از لباس بال‌دار (Wingsuit)، سرعت خود را کاهش داده و درنهایت بر روی زمین فرود می‌آید. این ورزش هم در قالب تفریحی (تاندِم یا انفرادی) و هم رقابتی (در رشته‌های متنوع) انجام می‌شود.
۱. تاریخچه و پیشینه اسکای دایوینگ
- آغاز نظامی و تجربی:
- نخستین استفاده‌های جدی از چتر برای نجات خلبانان جنگنده‌ها و بالن‌ها بود. در جنگ‌های جهانی، چتربازان نظامی از هواپیما به مناطق مختلف اعزام می‌شدند.
- ورزش و سرگرمی:
- در دهه‌های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰، اسکای دایوینگ به شکل تفریحی و ورزشی در آمریکا و اروپا محبوبیت یافت.
- به‌تدریج، مسابقات مختلف و رکوردشکنی‌ها در قالب سقوط آزاد ظهور کرد و فدراسیون بین‌المللی چتربازی (FAI – Fédération Aéronautique Internationale) به برگزاری رویدادها و ثبت رکوردهای جهانی پرداخت.
۲. انواع اسکای دایوینگ
- تاندِم (Tandem Skydive)
- مبتدی‌ترین نوع برای افرادی که تجربهٔ قبلی ندارند. شخص به‌وسیلهٔ یک هارنس (Harness) به مربی باتجربه متصل می‌شود و مربی مسئول باز کردن چتر و هدایت آن است.
- سقوط آزاد انفرادی (Solo Skydiving)
- پس از طی کردن دورهٔ آموزش و دریافت مدرک چتربازی (AFF – Accelerated Free Fall یا روش‌های دیگر)، فرد می‌تواند به‌تنهایی پرش کند.
- در این مرحله، مهارت باز کردن چتر، کنترل در هوا، و فرود ایمن باید به‌خوبی فرا گرفته شود.
- فرمیشن اسکای دایوینگ (Formation Skydiving)
- چندین چترباز در هوا دست به دست هم می‌دهند و الگوهای هندسی (Formation) خلق می‌کنند.
- این رشته یکی از قدیمی‌ترین و محبوب‌ترین شکل‌های رقابتی چتربازی است.
- فری‌فلای (Freefly)
- چتربازان در حالت سقوط آزاد، حرکات آکروباتیک و نمایشی انجام می‌دهند: سر به پایین (Head-Down)، نشسته (Sit-Fly) و خوابیده (Flat).
- سرعت در این نوع پرش به‌مراتب بیشتر از فرمیشن عادی است و مهارت بالایی در کنترل بدن نیاز دارد.
- وینگ‌سوت (Wingsuit Flying)
- چترباز با پوشیدن لباس بال‌دار (Wingsuit) سرعت سقوط عمودی را کاهش داده و حرکت افقی (Gliding) بیشتری دارد.
- معمولاً پس از رسیدن به ارتفاع مناسب، چتر اصلی باز می‌شود تا فرود ایمن صورت گیرد.
- اسپید اسکای دایوینگ (Speed Skydiving)
- رشته‌ای رقابتی که در آن چترباز تلاش می‌کند در حالت سقوط آزاد، به بیشترین سرعت عمودی دست پیدا کند (گاه بیش از ۵۰۰ کیلومتر بر ساعت).
۳. تجهیزات اسکای دایوینگ
- چتر نجات اصلی (Main Parachute)
- برای کاهش سرعت سقوط و کنترل فرود. شکل بال (Canopy) معمولاً مستطیلی یا نیمه‌بیضی‌ست.
- چتر ذخیره (Reserve Parachute)
- در صورت خرابی چتر اصلی، چترباز می‌تواند چتر ذخیره را بگشاید.
- دستگاه بازکنندهٔ خودکار (AAD – Automatic Activation Device)
- اگر چترباز در ارتفاع مشخصی سرعت سقوط آزاد داشته باشد و اقدام به باز کردن چتر نکند، این دستگاه به‌صورت خودکار چتر ذخیره را فعال می‌کند.
- هارنس و کیف چتر (Harness & Container)
- هارنس به بدن چترباز وصل می‌شود و کیف چترها (اصلی و ذخیره) به پشت چترباز بسته می‌شود.
- ارتفاع‌سنج (Altimeter)
- تعیین ارتفاع فعلی چترباز از سطح زمین. به‌صورت عقربه‌ای یا دیجیتالی و گاه صوتی وجود دارد.
- لباس پرش و کلاه (Jumpsuit & Helmet)
- برای محافظت و کنترل بهتر جریان هوا در سقوط آزاد. کلاه سخت (Hard Helmet) یا کلاه سبک با امکان نصب دوربین به‌کار می‌رود.
۴. ایمنی و ریسک‌ها
- سقوط ناکنترل‌شده یا تأخیر در باز کردن چتر
- مهم‌ترین خطر، عدم باز کردن چتر در زمان مناسب یا خرابی چتر اصلی است.
- وجود چتر ذخیره و دستگاه AAD ریسک را کاهش می‌دهد.
- برخورد در هوا (Collision)
- در اسکای دایوینگ گروهی، امکان برخورد بدنی یا درهم پیچیدن چترها وجود دارد؛ کنترل موقعیت و حفظ فاصله ضروری است.
- شرایط آب‌وهوایی
- وزش باد شدید یا تغییر ناگهانی جریان هوا می‌تواند در زمان فرود، چترباز را با مخاطراتی مواجه کند.
- نکتهٔ کلیدی:
- آموزش صحیح و رعایت پروتکل‌های ایمنی (ازجمله بررسی چترها قبل از پرش) برای کاهش خطرات، ضروری است.
۵. مسابقات و رکوردها
- مسابقات رسمی FAI
- زیر نظر فدراسیون بین‌المللی هوانوردی (FAI) در رشته‌های مختلف (Formation Skydiving، Freefly، Speed Skydiving و …) برگزار می‌شود.
- تیم‌های ملی یا باشگاهی از کشورهای مختلف شرکت می‌کنند.
- رکورد پرش‌های گروهی
- گروه‌های بزرگ چتربازان در سقوط آزاد، تلاش می‌کنند الگوهای هندسی بسیار پیچیده بسازند و رکوردهای جهانی را بشکنند (برای نمونه، ۴۰۰ نفره یا بیشتر).
- رکورد ارتفاع
- پرش از بالاترین ارتفاع ممکن (High-Altitude Skydive)، اغلب با اکسیژن کمکی انجام می‌شود. مشهورترین نمونه، پرش فلیکس باومگارتنر از مرز استراتوسفر در سال ۲۰۱۲ بود.
۶. ورزشکاران مطرح اسکای دایوینگ
- فلیکس باومگارتنر (Felix Baumgartner)
- اتریشی، مشهور به پرش رکوردشکن از ارتفاع حدود ۳۹ کیلومتری (Stratos Jump) در پروژهٔ رِد بول استراتوس (۲۰۱۲).
- در دوران حرفه‌ای خود، پرش‌های متعدد بیس جامپینگ و اسکای دایوینگ انجام داده است.
- جای لِو‌برگ (Jay Stokes)
- رکورددار بیشترین تعداد پرش در یک روز (سقوط آزاد) است. او در ۲۴ ساعت توانست ده‌ها بار از هواپیما به بیرون بپرد و رکورد جهانی ثبت کند.
- اَمِل دوگال (Amelie Galli/Duval)
- از زنان پیشتاز در رشتهٔ فری‌فلای و فرمیشن اسکای دایوینگ. چندین مدال جهانی در کارنامه دارد و از مربیان شناخته‌شده محسوب می‌شود.
- اِی‌می چیملیک (Amy Chmelecki)
- از ورزشکاران حرفه‌ای تیم رِد بول در اسکای دایوینگ و وینگ‌سوت. در رکوردشکنی‌های فرمیشن بزرگ حضور داشته و سابقهٔ مسابقات متعدد دارد.
- فرد فونگ (Fred Fugen) و وینس رِفِت (Vince Reffet)
- معروف به «Soul Flyers»، فرانسوی‌هایی که پروازهای ترکیبی وینگ‌سوت و اسکای دایوینگ بسیار جسورانه انجام می‌دادند.
- آن‌ها با پرش از سازه‌های مرتفع یا هواپیما، و پس از طی مسافتی، وارد هواپیمای در حال پرواز می‌شدند (جلوه‌های نمایشی).
- وینس رفِت در سال ۲۰۲۰ طی حادثه‌ای درگذشت.
- مِلیسا نلسون (Melissa Nelson)
- مشهور در عرصهٔ فری‌فلای و رکورددار زن در سقوط آزادهای فرمیشن.
- در تیم‌های حرفه‌ای زنان شرکت می‌کند و به آموزش نسل جدید چتربازان می‌پردازد.
۷. نکاتی برای علاقه‌مندان
- انتخاب مرکز معتبر
- برای پرش تاندِم یا شروع دورهٔ AFF، حتماً به باشگاه‌های رسمی و مربیان دارای مجوز مراجعه کنید.
- توجه به سلامتی جسمی و روحی
- نداشتن عارضهٔ قلبی یا بیماری‌های تنفسی جدی مهم است. ضمن آنکه مدیریت استرس پیش از پرش حیاتی است.
- تمرین منظم و تدریجی
- پس از یادگیری اصول اولیه، مهارت‌ها باید با پرش‌های مداوم و زیرنظر مربیان باتجربه ارتقا یابد.
- رعایت اصول ایمنی قبل از هر پرش
- چک‌کردن تجهیزات، مشاهدهٔ شرایط جوی، هماهنگی با سایر چتربازان.
- اسکای دایوینگ ترکیبی است از هیجان سقوط آزاد و لذت پرواز در آسمان.
- این ورزش در کنار خطرات بالقوه، با رعایت استانداردهای ایمنی و مهارت کافی، تجربه‌ای فراموش‌نشدنی برای علاقه‌مندان رقم می‌زند.
- ورزشکاران سرشناس اسکای دایوینگ با رکوردشکنی‌ها و شیرین‌کاری‌های دیدنی، این رشته را در سطح جهانی مطرح کرده‌اند؛ از فلیکس باومگارتنر گرفته تا دیگر قهرمانان فرمیشن و فری‌فلای.
- اگرچه شروع این ورزش به تمرین جدی نیاز دارد، اما دسترسی به باشگاه‌های تخصصی و مربیان مجرب، امکان چشیدن طعم سقوط آزاد را برای بسیاری از علاقه‌مندان فراهم کرده است.
در نهایت، اسکای دایوینگ نمایشی از جسارت و هنر کنترل ذهن و بدن در آسمان است که هم به‌عنوان ماجراجویی تفریحی و هم رقابتی، طرفداران پرشوری دارد.
